Logicollege

Als je in de logistieke keten voor een bepaald product (of groep producten) zoekt naar mogelijkheden voor kostenverlaging of serviceverbetering, dan kan deze Module daar een belangrijke rol bij spelen, omdat je leert hoe je een gunstige plaats voor het KOOP kunt vinden en door het kiezen van een KOOP bij gelijkblijvende of zelfs betere service direct kunt besparen op de veiligheidsvoorraad in de keten en vervolgens grote kostenverlaging ziet door het afnemen van de voorraad-opslingeringen die door het keteneffect worden veroorzaakt.

Het KOOP-concept is een bij Philips ontwikkelde gedachtegang om te komen tot verbeterde goederen­stroombeheersing (zie Hoekstra en Romme).

Het is een denkmodel, waarmee je kunt vaststellen op welk punt in de goederenstroom grote buffers of veiligheidsvoorraden noodzakelijk zijn. Namelijk het punt tot waar de klantenorder in de stroom binnen­dringt. Het KOOP ‘ont­koppelt’ de op de klantgerichte activiteiten van de overige activiteiten.

Als het KOOP voor een product aan het eind van de keten ligt (dicht bij de klant), betekent dit dat de levertijd naar de klant toe kort is. Dit kan de marketingmix van je bedrijf ten goede komen, bijvoorbeeld omdat de klant een korte leadtime eist, snel over het product wil kunnen beschikken. Soms heeft het een nadeel voor de klant, want het product is gereed, de klant kan geen invloed uitoefenen op de samenstelling. Een mixer of een scheerapparaat ligt kant en klaar in de winkel, aanpassing is niet mogelijk.

Omgekeerd, als het KOOP ver stroomopwaarts ligt, dus ver van de klant, dan kan de levertijd lang zijn omdat het product nog veel bewerkingen moet ondergaan. Het product moet nog worden gefabriceerd of samengesteld. De klant moet nu langer wachten, maar hij of zij heeft vaak wel de mogelijkheid om het product aan te passen aan zijn of haar eisen of wensen. Het deel van het productieproces (of een deel daarvan) gaat immers pas aan het werk na ontvangst van de order. Kan dus werken volgens de specificatie van de klant. De klant heeft keuzevrijheid. Bijvoorbeeld in de bekleding van een bankstel, de samenstelling van een keuken of de kleur en opties van een auto.

Een KOOP aan het eind van de keten bevat complete producten, waar alle mogelijk waarde al aan is toegevoegd. Dat maakt de voorraad kostbaar, maar er speelt meer op kostengebied. Omdat het product gereed is, is er weinig mee te beginnen als de markt verandert of als een concurrent een goedkopere versie heeft ontwikkeld. Het risico van incourant worden is hoog bij voorraad aan het eind van de  keten en omdat het product al compleet en gereed is, is aanpassing aan veranderde omstandigheden kostbaar of onmogelijk.

Een KOOP aan het begin van de keten heeft ook kostbare nadelen. Omdat alle productiefasen moeten worden doorlopen tijdens de leadtime, in de tijd dat de klant erop wacht, moeten die productiestappen snel en flexibel werken. Dat houdt in produceren in enkelstuks of in kleine series. Veel tijdverlies op de kostbare productiemiddelen voor omstellen, inlopen, schoonmaken. Ook (intern) transport en handling moet gaan in kleine series, dus zonder gebruik te kunnen maken van de economies of scale.

Het KOOP meer stroomopwaarts of stroomafwaarts leggen, heeft dus invloed op de snelheid van leveren en omgekeerd op de keuzevrijheid van de klant. Zo’n verschuiving van het KOOP  heeft ook invloed op de voorraadkosten en op de efficiëntie in de productie.

Een goede plaats van het KOOP voor een bepaald product kun je dus alleen vinden door afweging van kosten en opbrengsten. Te denken aan hogere- of lagere voorraadkosten, verlies van efficiëntie in productie, opbrengsten van betere klantenbinding en/of minder nee-verkoop.

Het KOOP is de plek tot waar het directe effect van een klantenvraag in het logistieke proces binnendringt. Het KOOP kan per product verschillen. Er zijn vijf karakteristieke plaatsen voor het KOOP, die we zullen bespreken aan de hand van de voorraden in de logistieke keten die je ziet in figuur 6.

figuur 6: vijf karakteristieke punten voor het koop

In goederenstromen is het KOOP een voor­raad­punt. In een dienstverleningsproces kan het KOOP een wachtlijst zijn.

ontkoppelpunt 1: maken en distribueren op voorraad

In het ontkoppelpunt ligt voorraad gereed product, dicht bij de klant opgesla­gen. Deze voorraad is direct voor gebruik beschikbaar. Ontkoppelpunt 1 is een kostbaar ontkoppel­punt. Alle mogelij­ke waar­de is al aan het product toegevoegd, het is ge­reed en zelfs gedistribueerd naar locaties dicht bij de afnemers. Het product is daar­door weinig flexibel, het is niet meer in te zet­ten voor andere toepas­singen of andere geografische markten zonder extra kosten toe te voegen.

Producten waarvoor dit KOOP geschikt is, zijn producten, waarop de klant niet lang wil wachten als hij of zij ze nodig heeft: een scheerapparaat, een blik groenten of contant geld.Het KOOP lijkt ‘in de winkel’, want de producten zijn vanuit het KOOP direct beschikbaar voor de klant, maar het werkelijke KOOP ligt waarschijnlijk voor de meeste producten in een regionaal DC, omdat schommelingen in de vraag daar worden opgevangen en ‘de winkel’ van daaruit snel kan worden bevoorraad.

ontkoppelpunt 2: maken op voorraad

Opslag in ontkoppelpunt 2 is wat goedkoper en het product is nog wat flexi­beler: het product is welis­waar compleet en gereed, maar nog niet ge­distribueerd. Het is niet erg kostbaar om het product naar een andere afzetmarkt te sturen. Vanaf het KOOP vindt transport plaats op order van de klant. Wat dit betekent voor de transportkosten hangt van veel factoren af: de aard en omvang van het product, de totale hoeveelheid die tegelijk deze route moet afleggen en de combineerbaarheid met andere producten. De goederen zijn opgeslagen in centrale magazijnen. Dat biedt in sommige gevallen de mogelijkheid om nog een kleine bewerking uit te voeren die per land verschillend kunnen zijn (bijvoorbeeld toevoegen van een handleiding in de goede taal, of toevoegen van het goede aansluitsnoer, of zelfs het updaten van de software). Grote elektronische apparaten, kopieerapparaten en printers zijn hier voorbeelden van.

Auto’s worden bijvoorbeeld na het lange afstandsvervoer, maar vòòr de fijnmazige distributie naar de dealers, ontdaan van beschermingsmateriaal, daar vindt ook klein standaard montagewerk plaats, zoals het monteren van spiegels en vaak ook klein montagewerk op klantenorder, zoals het plaatsen van een alarmsysteem of een trekhaak.

ontkoppelpunt 3: assembleren op order

Nog flexibeler en goedkoper qua voorraadkosten is ontkoppelpunt 3. Nu is er geen gereed product op voorraad, maar er zijn kant en klare modules. Als een klant een order plaatst, worden de benodigde modules (halfproducten) van de schappen gehaald en geassembleerd tot een gereed product.

Voorbeelden hiervan zijn veel automodellen, die op order worden geassembleerd volgens de spec’s van de klant en de gekozen opties, (speciale) fietsen waarvoor het frame wordt afgemonteerd met onderdelen die de klant selecteert uit de mogelijkheden. Of computers waarvan de kast met voeding en moederbord er al in, op klantenwens wordt aangevuld met geheugen, harddisk, grafische kaart enzovoorts. Het resultaat is een eindproduct precies zoals de klant dit wil hebben, dat is samengesteld met standaard componenten uit een voorraad.  Die componenten kunnen in grote series worden geproduceerd.

ontkoppelpunt 4: fabriceren op order

Weer een stap verder stroomopwaarts. Een KOOP op locatie 4 bevat voorraad van grondstoffen. Afhankelijk van de situatie kan de voorraad in dit KOOP bestaan uit ruwe grondstoffen als ijzererts, bauxiet, olie, maar meestal zal het gaan om materialen (plaat- of stafijzer, aluminium-profiel, karton), onderdelen (bouten en moeren etc.), kleine samengestelde producten (lampen, transformatoren), of verpakking. Van deze ‘grondstoffen’ worden op klantspecificatie eerst onderdelen gefabriceerd, dan modulen en uiteindelijk wordt het gereed product geheel samengesteld.

Autobussen, vliegtuigen en kleine schepen zijn voorbeelden.

ontkoppelpunt 5: inkopen en maken op order

Bij locatie 5 is er helemaal geen voorraad in de keten. Er worden pas grondstoffen en materialen ingekocht als er een verkooporder voor het eindproduct is. Vaak gaat het om projecten.

Voorbeelden van ketens met KOOP 5 zijn het maken van gebouwen, bruggen, wegen, en (complexe) kapitaalgoederen als schepen, satellieten, treinen en spoorlijnen.